संस्कृत भास्वती कक्षा - 12 चतुर्थ: पाठ: - दौवारिकस्य निष्ठा प्रश्नोत्तर Sanskrit Bhaswati Class-12 Lesson - 4th dauwarikasy nishtha Question Answer's

 कक्षा - 12 संस्कृत भास्वती - चतुर्थ: पाठ: - दौवारिकस्य निष्ठा Class -12 Sanskrit Bhaswati - Lesson  No. - 54th dauwarikasy nishtha

NCERT Solutions for Class 12 Sanskrit Bhaswati संस्कृत भास्वती कक्षा - 12 चतुर्थ: पाठ: - दौवारिकस्य निष्ठा:  प्रश्नोत्तर  Class -12 Sanskrit Bhaswati - Lesson No. - 4th - The loyalty of the courtier Question Answer's 
 चतुर्थ: पाठ: - दौवारिकस्य निष्ठा: प्रश्नोत्तर  Lesson No. - 4th - The loyalty of the courtier  Question Answer's 
संस्कृत भास्वती कक्षा - 12 (Class -12 Sanskrit Bhaswati)

चतुर्थ: पाठ:  दौवारिकस्य निष्ठा: (द्वारपाल की निष्ठा) 

Sanskrit Bhaswati Class-12 Lesson - 4th

पाठ्यपुस्तक आधारिता:  प्रश्नोत्तरणि

1. एकपदेन उत्तरत - 

(क). प्रतापदुर्गदौवारिकः कस्य ध्वनिम् इव अभौषीत्? 

उत्तरम् - पादक्षेपध्वनिम् ।

(ख). काषायवासाः धृततुम्बीपात्रः भव्यमूर्तिः इति एते शब्दाः कस्य विशेषणानि सन्ति?

उत्तरम् - संन्यासिनः ।

(ग). कः तुरीयाश्रमसेवी अस्ति?

उत्तरम् - संन्यासी ।

(घ). महाराजस्य सन्ध्योपासनसमयः कदा भवति ?

उत्तरम् - पूर्वाह्णे ।

(ङ) के उत्कोचलोभेन स्वामिनं वञ्चयन्ति ?

उत्तरम् - नीचाः ।

(च) त्यज ! नाहं पुनरायास्यामि, नाहं पुनरेवं कथयिष्यामि, महाशयोऽसि, दयस्व इति कः अवदत् ?

उत्तरम् - संन्यासी ।

(छ) दौवारिकस्य निष्ठा केन परीक्षिता?

उत्तरम् - गौरसिंहेन ।

2. एकवाक्येन उत्तरं दीयताम्-

(क). रात्रौ के के प्रविशन्ति ?

उत्तरम् - रात्रौ परिचिता वा, प्राप्तपरिचयपत्रा वा, आहूता वा प्रविशन्ति । 

(ख). दीपस्य समीपमागत्य संन्यासिना किम् उक्तम् ?

उत्तरम् - दीपस्य समीपमागत्य संन्यासिना उक्तम् — “दौवारिक! न मां प्रत्यभिजानासि । "

(ग). महाराजं प्रत्यभिज्ञाय दौवारिकः किम् अवदत् ?

उत्तरम् - महाराजं प्रत्यभिज्ञाय दौवारिकः अवदत्-

"आः ! कथं श्रीमान् गौरसिंहः ? आर्य ! क्षम्यतामनुचितव्यवहारं एतस्य ग्राम्यवराकस्य । "

(घ). कः कं कठोर भाषणैः तिरस्करोति?

उत्तरम् - दौवारिकः संसनम् कठोरभाषिणैः तिरस्करोति। 

(ङ). 'दौवारिकस्य निष्ठा' अयं पाठः कस्मात् ग्रन्थात् गृहीतः ?'

उत्तरम्— 'दौवारिकस्य निष्ठा' अयं पाठः 'शिवराजविजय:' इति उपन्यासात् गृहीतः ।

(च). शिवगणाः कीदृशाः आसन् ?

उत्तरम् - शिवगणा: विश्वसनीयाः, स्वामिभक्ताः निलोभिनाः आसन् ।

(छ). दौवारिकः संन्यासिनं कम अमन्यत?

उत्तरम् - दौवारिकः संन्यासिनं कस्यापि देशद्रोहिणः गूढचरम् अमन्यत । 

3. प्रश्ननिर्माणम् रेखांकितपदान्याधृत्य कुरुत

(क). महाराजशिववीरस्य आज्ञां वयं शिरसा वहामः ।

उत्तरम् - कस्य आज्ञां वयं शिरसा वहामः ?

(ख). नीचा उत्कोचलोभेन स्वामिनं वञ्चयित्वा आत्मानम् अन्धतमसि पातयन्ति ।

उत्तरम् - के उत्कोचलोभेन स्वामिनं वञ्चयित्वा आत्मानम् अन्धतमसि पातयन्ति ?

(ग). दुर्गाध्यक्षः एव यथोचितं व्यवहरिष्यति । 

उत्तरम् - कः एव यथोचितं व्यवहरिष्यति ?

(घ). दौवारिकः संन्यासिनम् आकृष्य नयन्नेव प्रचलितः ।

उत्तरम् - दौवारिकः कम् आकृष्य नयन्नेव प्रचलितः ?

 (ङ). दौवारिकस्य पृष्ठे हस्तं विन्यस्यन् संन्यासिरूपो गौरसिंहः अवदत् ।

उत्तरम् - कस्य पृष्ठे हस्तं विन्यस्यन् संन्यासिरूपो गौरसिंहः अवदत् ?

(च). दीपस्य समीपमागत्य संन्यासिना उक्तम्।

उत्तरम् - दीपस्य समीपमागत्य केन उक्तम् ? 

(छ). संन्यासी तुरीयाश्रमसेवी इति प्रणम्यते।

उत्तरम् - कः तुरीयाश्रमसेवी इति प्रणम्यते ? 

(ज). प्रतापदुर्गदौवारिकः कस्यापि पादक्षेपध्वनिम् अश्रौषीत्  ।

उत्तरम् - प्रतापदुर्गदौवारिक: कस्यापि का अश्रौषीत् ?

4. समासविग्रहः क्रियताम् -

(क)	प्रतापदुर्गदौवारिक
(ख)	दीपप्रकाशे
(ग)	क्षणानन्तरम्
(घ)	पादध्वनिः
(ङ)	द्वाःस्थेन
(च)	कठोर भाषणैः
(छ)	गम्भीरस्वरेण

उत्तरम् - 

	पदम्	समास - विग्रहः
(क)	प्रतापदुर्गदौवारिक	प्रतापदुर्गस्य दौवारिकः
(ख)	दीपप्रकाशे	दीपानां प्रकाशे
(ग)	क्षणानन्तरम्	क्षणस्य अनन्तरम्
(घ)	पादध्वनिः	पादयोः ध्वनिः
(ङ)	द्वाःस्थेन	द्वारे स्थितः यः सः तेन
(च)	कठोर भाषणैः	कठोराणि च तानि भाषणानि तैः ।
(छ)	गम्भीरस्वरेण	गम्भीरेण स्वरेणा

5. सन्धिच्छेदः क्रियताम्-

(क)	किञ्चिदन्धकारे	(ङ)	कोऽत्र
(ख)	शान्तो भव	(च)	तदधुनैव
(ग)	अद्यापि	(छ)	क्षान्तोऽयमपराध:
(घ)	इत्येवम्	(ज)	बहूक्तम्

उत्तरम् - 

	पदम्	सन्धिच्छेदः
(क)	किञ्चिदन्धकारे	किञ्चित् + अन्धकारे
(ख)	शान्तो भव	शान्तः + भव
(ग)	अद्यापि	अद्य + अपि
(घ)	इत्येवम्	इति + एवम्
(ङ)	कोऽत्र	क: + अत्र
(च)	तदधुनैव	तद् + अधुना + एव
(छ)	क्षान्तोऽयमपराध:	क्षान्तः + अयम् + अपराधः
(ज)	बहूक्तम्	बहु + उक्तम्।

6. उपसर्ग प्रकृति / प्रकृति-प्रत्यय-विभागं दर्शयत-

(क)	निधाय	(ङ)	भाषमाणेन
(ख)	प्रत्यागतम्	(च)	अभिज्ञाय
(ग)	विदधानः	(छ)	पश्यन्
(घ)	निरीक्षमाणः	(ज)	अनुत्तरयन्

उत्तरम् - 

	पदम्	उपसर्ग-प्रकृति-प्रत्यय-विभागम्
(क)	निधाय	नि + धा + ल्यप्
(ख)	प्रत्यागतम्	प्रति + आ + गम् + क्त
(ग)	विदधानः	वि + धा + शानच्
(घ)	निरीक्षमाणः	निर् + ई‍क्ष + शानच्
(ङ)	भाषमाणेन	भास् + शानच्
(च)	अभिज्ञाय	अभि + ज्ञा + ल्यप्
(छ)	पश्यन्	दृश् + शतृ
(ज)	अनुत्तरयन्	अन् + उद् + सृ + शतृ

7. विशेषणं विशेष्येन सह योजयत-

गम्भीरेण	जन:
मुमूर्षुः	गूढचर:
कठोरैः	पारदभस्म
परिष्कृतम्	स्वरेण
कपटी	भाषणैः
उत्कोचलोभी	अभ्यागताः
देशद्रोहिणः	संन्यासिन्
आहूताः	नीचः

उत्तरम् - 

विशेषणम्	विशेष्यम्
गम्भीरेण	स्वरेण
मुमूर्षुः	जन:
कठोरैः	भाषणैः
परिष्कृतम्	पारदभस्म
कपटी	संन्यासिन्
उत्कोचलोभी	नीचः
देशद्रोहिणः	गूढचर:
आहूताः	अभ्यागताः