कक्षा - 12 संस्कृत भास्वती - अष्ठम: पाठ: - मदालसा
Class -12th Bhaswati - Lesson No. - 8th Madalsa
अष्ठम: पाठ: मदालसा प्रश्नोत्तर Lesson No. - 8th Madalsa Question Answer's
 |
| Bhaswati Class -12 Lesson - 8th Madalsa Question Answer's |
पाठ्यपुस्तक के अभ्यास प्रश्नोत्तर
1. एकपदेन उत्तरत-
(क) उद्यानं कस्य आसीत् ?
उत्तरम् - गन्धर्वराजविश्वावसोः ।
(ख) कः आम्रमञ्जरीणां शोभां दृष्ट्वा कूजति ?'
उत्तरम् - कोकिलः।
(ग) का विद्याध्ययने रता आसीत् ?
उत्तरम् - मदालसा।
(घ) का विनयं ददाति ?
उत्तरम् - विद्या
(ङ) का सर्वविद्यानिष्णाता आसीत् ?
उत्तरम् - मदालसा ।
(च) मदालसा किं स्वीकर्तुं न इच्छति ?
उत्तरम् - विवाहबन्धनम्।
(छ) शिशूनां चरित्रनिर्माणं कस्याः अधीनम् ?
उत्तरम् - मातुः ।
(ज) कः भार्यायां स्वाधिपत्यं स्थापयति ?
उत्तरम् - पुरुषः ।
(झ) युधिष्ठिरः कां द्यूते हारितवान् ?
उत्तरम् - द्रौपदीम्।
(ञ) कः परिचर्चायां सम्मिलितः अभवत् ?
उत्तरम् - ऋतध्वजः।
2. पूर्णवाक्येन उत्तरम् -
(क) कुलगुरुतुम्बरुः मदालसायाः विषये किं कचितवान् ?
उत्तरम् - कुलगुरुतुम्बरुः मदालसायाः विषये कथितवान् यत् राजकुमारी मदालसा सर्वविद्यानिष्णाता जाता परं तया स्वयं वरः न प्राप्तः; अतः तस्यै योग्यवरस्य अन्वेषणं कार्यम् ।
(ख) मदालसा विवाहबन्धनं तिरस्कृत्य किं कर्तुम् इच्छति ?
उत्तरम् - मदालसा विवाहबन्धनं तिरस्कृत्य ब्रह्मवादिनी भवितुम् इच्छति।
(ग) ऋतध्वजः स्वपरिचयं कथं ददाति ?
उत्तरम् - 'उपस्थितोऽहं शत्रुजितः पुत्रः ऋतध्वज:' इति शब्दः ऋतध्वजः स्वपरिचयं ददाति ।
(घ) ऋतध्वजस्य नारीं प्रति का धारणा आसीत् ?
उत्तरम् - ऋतध्वजस्य नारीं प्रति धारणा आसीत् - माता एव प्रथमा आचार्या। नारी एवं समस्तसृष्टेः निर्मात्री।
(ङ) कस्याः रक्षार्थं पत्न्याः सहयोगः अनिवार्यः अस्ति ?
उत्तरम् - लक्ष्म्याः रक्षार्थं पल्याः सहयोगः अनिवार्यः अस्ति ।
(च) ऋतध्वजः लक्ष्म्याः वर्णनं कथं करोति ?
उत्तरम् - गार्हस्थ्ये लक्ष्म्याः महत्त्वं लक्ष्म्याः रक्षार्थं च पत्न्या सहयोगं प्रदर्शितुम् लक्ष्म्याः वर्णनं करोति ।
3. रेखाङ्कितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
(क) यूनोः हृदयम् उद्यानस्य शोभां दृष्ट्वा उत्कण्ठितं भवति।
उत्तरम् - कस्य हृदयम् उद्यानस्य शोभां दृष्ट्वा उत्कण्ठितं भवति ?
(ख) मदालसा ज्ञानस्य कतिपयबिन्दून् एव प्राप्तवती ।
उत्तरम् - मदालसा कस्य कतिपयबिन्दून् एव प्राप्तवती ?
(ग) कुलगुरुतुम्बरुमहाभागैः गन्धर्वराजाय सूचितम् ।
उत्तरम् - कुलगुरुतुम्बरुमहाभागैः कस्मै सूचितम् ?
(घ) मदालसा शिष्यान् जीवनकलां पाठयितुम् इच्छति ।
उत्तरम् - मदालसा कान् जीवनकलां पाठयितुम् इच्छति ?
(ङ) मदालसा जीवने सङ्केतैः नर्तितुं न इच्छति स्म ।
उत्तरम् - मदालसा जीवने कै: नर्तितुं न इच्छति स्म ?
(च) पुरुषः भार्यायां स्वाधिपत्यं स्थापयति।
उत्तरम् - पुरुषः कस्यां स्वाधिपत्यं स्थापयति ?
(छ) युधिष्ठिरः द्रौपदीं द्यूते हारितवान् ।
उत्तरम् - युधिष्ठिरः कां द्यूते हारितवान् ?
(ज) हरिश्चन्द्रः पुत्रं जनसङ्कले आपणे विक्रीतवान्।
उत्तरम् - हरिश्चन्द्रः कं जनसङ्कुले आपणे विक्रीतवान् ?
(झ) अस्मिन् संसारे विभिन्नप्रकृतिकाः पुरुषाः वसन्ति ।
उत्तरम् - अस्मिन् संसारे विभिन्नप्रकृतिकाः के वसन्ति ?
(ञ) लक्ष्म्याः रक्षार्थं पल्याः सहयोगः अनिवार्यः ।
उत्तरम् - कस्याः रक्षार्थं पन्याः सहयोगः अनिवार्यः ?
4. विशेषणं विशेष्येण सह योजयत-
उत्तरम् -
|
|
विशेषणम् |
विशेष्यम् |
|
(क) |
गभीरः |
ज्ञानोदधिः |
|
(ख) |
सर्वविद्यानिष्णाता |
मदालसा |
|
(ग) |
विभिन्नप्रकृतिकाः |
पुरुषा: |
|
(घ) |
निर्जीवम् |
वस्तु |
|
(ङ) |
जनसङ्कुले |
आपणे |
|
(च) |
शत्रुजित: |
ऋतध्वजः |
|
(छ) |
अनुव्रतौ |
पतिपल्यौ |
|
(ज) |
प्रभूतम् |
धनम् |
5. प्रकृतिप्रत्ययोः विभागं कुरुत-
|
|
प्रश्नखण्डम् |
उत्तरखण्डम् |
|
(क) |
दृष्ट्वा |
दृश् + क्त्वा |
|
(ख) |
श्रुत्वा |
श्रु + क्त्वा |
|
(ग) |
स्थित्वा |
स्था + क्त्वा |
|
(घ) |
अधिकृत्य |
अधि + कृ + ल्यप् |
|
(ङ) |
स्वीकर्तुम् |
स्वी + कृ + तुमुन् |
|
(च) |
नर्तितुम् |
नृत् + तुमुन् |
|
(छ) |
विधाय |
वि + धा + ल्यप् |
|
(ज) |
मन्यमानः |
मन् + शानच् |
|
(झ) |
कर्तुम् |
कृ + तुमुन् |
|
(ञ) |
रक्षितव्या |
रक्ष + तव्यत् |
6. अधोलिखितानि वाक्यानि कः कं प्रति कथयति-
उत्तरम् -
|
|
वाक्यम् |
- |
कः कथयति |
कम् प्रति |
|
(क) |
आचार्यापदं प्राप्य
शिष्यान् जीवनकलां शिक्षयिष्यामि |
- |
मदालसा |
कुण्डलाम् |
|
(ख) |
नारी जीवनयात्रायां कमपि
सहचरमपेक्षते |
- |
कुण्डला |
मदालसाम् |
|
(ग) |
अहम् न कस्यापि सङ्केतैः
नर्तितुं पारयामि |
- |
मदालसा |
कुण्डलाम् |
|
(घ) |
किं
गन्धर्वराजविश्वावसुमहाभागाः अपि स्वपत्नी युधिष्ठिरः इव हारितवन्तः हरिश्चन्द्र
इव विक्रीतवन्तः? |
- |
ऋतध्वजः |
मदालसाम् |
|
(ङ) |
एकस्य अपराधेन सर्वा
जातिः दण्ड्या इति विचित्रो न्याय तव संख्या |
- |
ऋतध्वजः |
कुण्डलाम् |
7. हरिश्चन्द्रः समाजे कैः गुणैः प्रसिद्धः आसीत् ?
उत्तरम् -
हरिश्चन्द्रः समाजे सत्यवादिता, न्यायप्रियता, प्रजावत्सलता, दयालुता, सेवाभावनादिभिः अनेकैः गुणैः प्रसिद्धः आसीत्।
8. नारीं प्रति ऋतध्वजस्य का धारणा आसीत् ?
उत्तरम् -
नारी समस्तसृष्टेः निर्मात्री अस्ति। सा एव मनुष्यस्य प्रथमा आचार्या अस्ति । चरित्रनिर्माणे पुरुषार्थचतुष्ट्यसंसिद्धये च तस्या महती भूमिका भवति; अतः सा सदैव पूजनीया सम्माननीया च भवतीति नारी प्रति ऋतध्वजस्य धारणा आसीत्।