संस्कृत प्रबोधिनी - प्रथम: पाठ: - भोजनं कुरु Sanskrit Prabodhini - Lesson No. 1st - Bhojanam Kuru
प्रथम: पाठ: - भोजनं कुरु
प्रश्नोत्तराणि
प्रश्ना: | उत्तराणि |
(क) माता मलिनी- सुनयनयोः किमर्थम् आह्वयति ? | यथा - भोजनार्थम्
|
(ख) अद्य शाकं किं निर्मितम् अस्ति ? | आलुक- बृगंनमिश्रितम् अस्ति। |
(ग) कस्य सूपं अस्ति? | मसूरस्य |
(घ) कस्यै आलुकस्य शाकं बहु रोचते? | नलिनी |
2- पूर्णवाक्येन उत्तरत -
(क)
नलिन्यै किं बहु रोचते?
उत्तरम् - नलिन्यै आलुकस्य शाकं बहु रोचते
(ख) अद्य भोजने किं किम् अस्ति?
उत्तरम् - अद्य
भोजने ओदनम्,
रोटिका, शाकम्, मधुरं च अस्ति।
(ग) सुनयना कदा न खादति?
प्रश्ना: | उत्तराणि |
(क) तुम्यम् अत्र प्रयुक्ता विभक्ति का? | यथा - चतुर्थी |
(ख) आगच्छताम् अत्र लकार-पुरुष-वचननिर्देशं कुरुत। | लोट्लकार-प्रथम पुरुष-द्विवचन |
(ग) निर्मितम् अत्र प्रयुक्तः प्रत्ययः क:? | क्त प्रत्यय |
(घ) रोचते अस्य क्रियाविशेषणं किम् अत्र प्रयुक्तम् ? | बहु |
प्रश्नोत्तराणि
प्रश्ना: |
उत्तराणि |
(क) सुनयनायै किं न रोचते? |
यथा-बृंगनम् |
(ख) मधुरं किम् अस्ति ? |
रसगोलकम् |
(ग) मधुरं कस्यै न रोचते? |
नलिनी |
(घ) दिनेशाय किम् आवश्यकम् ? |
विज्ञानपुस्तकम् |
प्रश्ना: |
उत्तराणि |
(क) नलिन्यै अत्र प्रयुक्ता विभक्तिः का? |
चतुर्थी |
(ख) प्रविश्य अत्र प्रकृति-प्रत्ययनिर्देशं कुरुत। |
प्र+विश्+ल्यप् |
(ग) सु +आगतम् अत्र सन्धिं कृत्वा सन्धितपद लिखत। |
स्वागतम् |
(घ) परश्वः' अत्र प्रयुक्त उपसर्ग का? |
पर |
संस्कृत प्रबोधिनी - भोजनं कुरु प्रथम-पाठस्य शब्दार्था:
भोजनार्थम् |
= |
(भोजन
+ अर्थम्) भोजन के लिए; |
आगच्छताम् |
= |
आओ |
ओदनम् |
= |
भात |
शाकम् |
= |
सब्जी |
मधुरम् |
= |
मीठा, मिठाई, |
निर्मितम् |
= |
बनाई |
कारवेल्लम् |
= |
करेला |
तर्हि |
= |
तो |
आलुक-वृन्ताकमिश्रित |
= |
आलू-बैंगन मिले हुए, आलू-बैंगन मिक्स |
सूपः |
= |
दाल |
मसूरस्य |
= |
मसूर की |
भगिनि |
= |
बहन |
कुर्वः |
= |
करें |
परिवेशयतु |
= |
परोसे |
आवश्यकम् |
= |
जरूरी है, |
किंचित् |
= |
कुछ |
ददातु |
= |
दें |
यतः |
= |
क्योंकि |
बहु रोचते |
= |
बहुत पसन्द है |
स्वीकरोतु |
= |
स्वीकार करो, ग्रहण करो लो |
तुभ्यम् |
= |
तुम्हें |
दधि |
= |
दही |
मास्तु |
= |
नहीं चाहिए |
अवलेहम् |
= |
चटनी |
अन्यत् |
= |
अन्य, दूसरा |
पर्याप्तम् |
= |
काफी, बहुत |
मधुरम् |
= |
मीठा |
रसगोलकम् |
= |
रसगुल्ला |
एकमेव |
= |
एक ही |
अस्तु |
= |
अच्छा |
समीचीनम् |
= |
ठीक है |
प्रविश्य |
= |
प्रवेश करके |
उपविशतु |
= |
बैठो |
भवत्याः |
= |
आपकी |
आनयामि |
= |
लाती हूँ |
परश्वः |
= |
परसों |
सम्पूर्ण पाठधारिता: अभ्यासप्रश्ना:
1. एकपदेन उत्तरत-
(क) भोजनार्थम् आगच्छताम इति का वदति ?उत्तरम् - माता ।
(ख) सूपः कस्य अस्ति?
उत्तरम् - मसूरस्य।
(ग) बृगनं कस्मै न रोचते?
उत्तरम् - सुनयना।
(घ) नलिन्यै किं रोचते?
उत्तरम् - आलुकस्य शाकम्।
(ङ) कस्मै पुस्तकम् आवश्यकम् ?
उत्तरम् - दिनेशाय।
(घ) मधुरं कस्यै न रोचते?
उत्तरम् - नलिनी।
(2) उदाहरणं दृष्ट्वा कोष्टकात् उचितपदं स्वीकृत्य रिक्तस्थानं पूरयन्तु-
यथा - प्रात: जागरणम् आवश्यकम् भवति - यथा - आवश्यकम्
(क) गुरोः आज्ञापालनम्। -----------(आवश्यकम् / मास्तु )
(ख) अधिक भोजनम्। -----------(आवश्यकम् / मास्तु )
(ग) बालकस्य उचितं नामकरणम्। -----------(आवश्यकम् / मास्तु )
(घ) ज्येष्ठानां निन्दनम्। -----------(आवश्यकम् / मास्तु )
(ख) पुत्र ! 11 वादनं जातं. पठनम् । -----------(आवश्यकम् / मास्तु )
(घ) अधिक शयनम्। आवश्यक -----------(आवश्यकम् / मास्तु )
(छ) अधिकम् अध्ययनम् -----------(आवश्यकम् / मास्तु )
उत्तरम् -
(क)
गुरोः आज्ञापालनम्।
|
आवश्यकम् |
(ख)
अधिक भोजनम्।
|
मास्तु |
(ग)
बालकस्य उचितं नामकरणम्।
|
आवश्यकम् |
(घ) ज्येष्ठानां निन्दनम्। |
मास्तु |
(ख)
पुत्र ! 11 वादनं
जातं. पठनम्। |
आवश्यकम् |
(घ)
अधिक शयनम्।
|
मास्तु |
(छ) अधिकम्
अध्ययनम् |
आवश्यकम् |
3. पाठाधारेण सत्यम् असत्यम् च चिन्हीकुरुत-
उत्तरम् -
(क) भोजनम् आवश्यकम् - सत्यम्
(ख) निन्दा आवश्यकी - असत्यम्
(ग) अध्ययन आवश्यकम् - सत्यम्
(घ) ज्येष्ठानां सम्मान करणीय: - सत्यम्
(ङ) परनिन्दा न आवश्यकी - सत्यम्
(च) विनयः आवश्यक - सत्यम्
4. अधोलिखितवस्तुना आवश्यक: / आवश्यकी / आवश्यकम् इति लिखन्तु -
यथा- |
पुस्तकम् |
आवश्यक |
|
शिक्षक: |
आवश्यकः |
|
शिक्षा |
आवश्यकी |
उत्तरम् -
(1) |
जलम् |
आवश्यक |
(2) |
ज्ञानम् |
आवश्यक |
(3) |
लेखनी |
आवश्यकी |
(4) |
सूपः |
आवश्यकः |
(5) |
रोटिका |
आवश्यकी |
(6) |
नेत्रम् |
आवश्यक |
(7) |
नासिका |
आवश्यकी |
(8)
|
वृक्ष:
खण्डः |
आवश्यकः |
5. अधोखितिप्रश्नानाम् एकवाक्ये उत्तराणि लिखत-
(क) भोजने किं किम् अस्ति ?
उत्तरम् - भोजने ओदनम्, रोटिका, शाकम्, मधुरं च अस्ति।
(ख) शाकं किं निर्मितम् ?
उत्तरम् - शाकं आलुक-बृंगनमिश्रितम् निर्मितम् ।
(ग) दिनेशः किमर्थम् आगच्छत ?
उत्तरम् - दिनेशः विज्ञानपुस्तकामर्थम् आगच्छत।
(घ) धन्यवादः इति उक्ते सति किं वक्तव्यम् ?
उत्तरम् - धन्यवादः इति उक्ते सति स्वागतम् वक्तव्यम्।
(6) पाठे समागतानि अव्यय पदानि चित्वा सूचीनिर्माणं कुरुत-
उत्तरम् -
1. अद्य | 2. किम् | 3. च | 4. यदि |
5. तर्हि | 6. शीघ्रम् | 7. अन्यत् | 8. अपि |